در اسلام مفهوم تثلیث انکار یکتا پرستی و شرک در نظر گرفته میشود.
در قرآن
قرآن مقدس، با صراحت لهجه اعتقاد به تثلیث را کفر میداند:
«لَّقَدْ کَفَرَ الَّذِینَ قَالُوا إِنَّ اللَّهَ ثَالِثُ ثَلَاثَةٍ وَمَا مِنْ إِلَٰهٍ إِلَّا إِلَٰهٌ وَاحِدٌ وَإِن لَّمْ یَنتَهُوا عَمَّا یَقُولُونَ لَیَمَسَّنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ»
کسانی که (به تثلیث قایل شده و) گفتند: «خدا سومین (شخص از) سه (شخص یا سه اقنوم) است» بیشک و بیچون کافر شدند. حال آنکه هیچ معبودی جز خدای یکتا نیست و اگر از آنچه میگویند باز نایستند، به کسانی از ایشان که کافر شدند بیچون و بیامان عذابی دردناک خواهد رسید.
راجع به اعتراف مسیح به بندگی خود، و تکذیب اتهام الوهیت فرماید:
«لَّن یَسْتَنکِفَ الْمَسِیحُ أَن یَکُونَ عَبْدًا لِّلَّهِ وَلَا الْمَلَائِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ وَمَن یَسْتَنکِفْ عَنْ عِبَادَتِهِ وَیَسْتَکْبِرْ فَسَیَحْشُرُهُمْ إِلَیْهِ جَمِیعًا»
مسیح از اینکه بندهی خدا باشد هرگز خودداری نمیکند و نه فرشتگان مقّرب (نیز). و هر کس از پرستش او خودداری و تکبر کند (بداند که) زودا خدا همهی آنان را سوی خود گرد میآورد.
و نیز فرماید:
«مَّا الْمَسِیحُ ابْنُ مَرْیَمَ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ وَأُمُّهُ صِدِّیقَةٌ کَانَا یَأْکُلَانِ الطَّعَامَ انظُرْ کَیْفَ نُبَیِّنُ لَهُمُ الْآیَاتِ ثُمَّ انظُرْ أَنَّیٰ یُؤْفَکُونَ»
مسیح پسر مریم جز پیامبری نیست که پیش از او (نیز) پیامبرانی گذشتند و مادرش زنی بسیار راست بود. هر دو غذا میخوردند. بنگر چگونه آیات (خود) را برای آنان به روشنی جداسازی میکنیم؛ سپس بنگر کجا و کی به دروغ (از حقیقت) دور افکنده میشوند.
به بیان قرآن یکتایی مطلق خداوند امکان اینکه وجود دیگری در ذات یا سلطه او شریک باشد را رد میکند. چهار آیه قرآن (نساء آیه ۱۷۱؛ مائده ۷۳؛ مائده ۱۱۶؛ مریم 30) به تثلیث اشاره دارد:
آیات
ای اهل کتاب، در دین خویش غلو مکنید و در باره خدا جز سخن حق مگویید، هر آینه عیسی پسر مریم پیامبر خدا و کلمه او بود که به مریم القا شد وروحی از او بود پس به خدا و پیامبرانش ایمان بیاورید و مگویید: سه (سه گانه - سه تا)از این اندیشهها باز ایستید که خیر شما در آن خواهد بود جز این نیست که الله خدایی است یکتا منزهاست از اینکه صاحب فرزندی باشد از آن اوست آنچه در آسمانها و زمین است، و خدا کارسازی را کافی است. (قرآن نساء آیه ۱۷۱)
آنان که گفتند: الله سومین سهاست، کافر شدند در حالی که هیچ خدایی جز الله نیست اگر از آنچه میگویند باز نایستند به کافران عذابی دردآور خواهد رسید. (قرآن مائده ۷۳)
و آنگاه که خدا به عیسی بن مریم گفت: آیا تو به مردم گفتی که مرا و، مادرم را سوای الله به خدایی گیرید؟ گفت: به پاکی یاد میکنم تو را نسزد مرا که چیزی گویم که نه شایسته آن باشم اگر من چنین گفته بودم تو خود میدانستی زیرا به آنچه در ضمیر من میگذرد دانایی و من از آنچه در ذات تو است بی خبرم زیرا تو داناترین کسان به غیب هستی. (قرآن مائده ۱۱۶)
[کودک [عیسی (ع) در گهواره]] گفت: «منم بنده خدا، به من کتاب داده و مرا پیامبر قرار داده است، (قرآن مریم 30)
بحث
- آیه ۱۷۱ سوره نساء
شیخ أبی علی طبرسی (از اَعلام قرن ششم هجری) در تفسیر مجمع البیان، پیرامون عبارت «ولا تقولوا ثلاثةٌ» در آیه فوق چنین آوردهاست:
«ولا تقولوا ثلاثةٌ»؛ این خطابی به مسیحیان است. از زجاج است که معنا این گونه میباشد: مگویید اله ما سه تاست. و گفته شدهاست: این صحیح نیست زیرا مسیحیان به سه آلهه قائل نیستند، بلکه میگویند الهی واحد، و سه اقنوم: پدر، و پسر، و روح القدس، و معنای آن (عبارت مورد اشاره) چنین است: نگویید الله سه گانهاست: پدر، و پسر، و روح القدس.
- آیه ۷۳ سوره مائده
در مورد آیه ۷۳ سوره مائده محققین ماسون، ویلیام مونتگمری وات و ریچارد بل بر این نظر بودهاند که این آیات قرآن به نقد از شکلی انحرافی از تثلیث پرداخته که روی مجزا بودن سه شخص تثلیث به بهای از دست رفتن وحدت آنها تأکید کردهاست. محقق گریفیت عقیده ندارد که این آیه به تثلیث اشاره میکند زیرا در ادبیات سوریهای عیسی اغلب با لفظ «سومین از سه» خطاب میشده و بنابراین «سومین از سه» میتواند اشارهای به عیسی بوده باشد و این آیات به همراه آیات اطرافش یکی بودن خدا و عیسی را نقد کند.
- آیه ۱۱۶ سوره مائده
در این آیه قرآن به چیزی که عقیده دارد مسیحیان به غلط به عیسی نسبت دادهاند اشاره میکند. برخی از محققین پیشنهاد کردهاند که مفهومی از تثلیث که قرآن در اینجا رد میکند شکل ارتدکس آن نمیباشد و متشکل از مریم (و نه روح القدس)، عیسی و پدر میباشد. برخی محققین آن را اشتباه فهمیدن تثلیث در قرآن قلمداد میکنند. محقق دیوید توماس قرائت دیگری را پیشنهاد میکند: اگر دقیق صحبت بکنیم لزومی ندارد که این آیه در مورد تثلیث و رد آن بیان شده باشد، بلکه فقط مثالی از شرک را بیان کرده و نسبت به احترام گذاشتن افراطی نسبت به مریم و عیسی هشدار داده باشد، و در عین حال یاد آوری کرده باشد که فقط خدا و خدا باید پرستش شود. بعقیده محقق ادوارد هلمز ممکن است دلیل اشاره بالا بیشتر اعتراض به ستایش مریم بگونهای خاص توسط مسیحیان محلی باشد تا فهم نادرست تثلیث. محققین مسلمانی همچون شیخ أبی جعفر محمد بن الحسن الطوسی(۳۸۵ – ۴۶۰ ه. ق.)، شیخ أبی علی الفضل بن الحسن الطبرسی و سید محمد حسین طباطبائی در آثار خود، با اشاره به موارد بکارگیری تعابیر «اتخاد رب» و یا «اتخاذ اله» در قرآن، نحوهٔ بزرگداشت مسیحیان نسبت به عیسی و مادرش را به عنوان وجهی برای تعابیر عنوان شده در آیهٔ ۱۱۶ سورهٔ مائده مطرح نمودهاند.
- آیه ۳۰ سوره مریم
در شرح واقعه تولد عیسی، در این آیه می خوانیم که عیسی در گهواره شروع به صحبت کرد و جملاتی را خطاب به جمع گفت. این آیه، ناظر به این واقعه، مستقل از دیگر تعبیرها به روشنی نظر قرآن را در مورد مقام عیسی و رابطه ایشان با خداوند بیان می دارد. بر اساس قرآن، با نقل قول از عیسی، این رابطه ارتباط عبد و معبود است و لذا احتمالهای متنوع این رابطه را نفی می کند.
- تفاسیر مسلمانان
محققین غربی در مورد اینکه آیا قرآن عقیده ارتدکس مسیحیان در مورد تثلیث را رد میکند یا اینکه تنها شکلهای انحرافی آن را رد میکند نظرات مختلفی دادند، ولی تفاسیر مسلمانان از زمانهای قدیم معتقد بودند که تثلیث سنتی مسیحیان در قرآن رد شدهاست